Η κυριαρχία της αρνητικότητας | Τι είναι το negativity bias, και πώς μπορούμε να το ελέγξουμε;

Τι είναι το Negativity Bias;

Έχετε παρατηρήσει πόσο συχνά ασχολούμαστε με τα αρνητικά σχόλια που δεχόμαστε, και πόση ενέργεια καταναλώνουμε αναλύοντας τους λόγους που συνέβαλαν για να δεχτούμε μία αρνητική αξιολόγηση; Τα επιστημονικά δεδομένα υποστηρίζουν ότι αυτό συμβαίνει διότι τα αρνητικά γεγονότα έχουν μεγαλύτερο γνωστικό και συναισθηματικό αντίκτυπο στον εγκέφαλό μας σε σχέση με τα θετικά.

Οι ψυχολόγοι αναφέρονται στο φαινόμενο αυτό ως Negativity Bias—αρνητική προκατάληψη—και υπογραμμίζουν ότι μπορεί να έχει ισχυρή επίδραση στη συμπεριφορά μας, στις αποφάσεις μας, ακόμη και στη ποιότητα των σχέσεων που συνάπτουμε με τους ανθρώπους γύρω μας.

Η τάση μας να επικεντρωνόμαστε στο αρνητικό

Σύμφωνα με τα επιστημονικά ευρήματα, υπάρχει μια γενική μεροληψία (bias) στους ανθρώπους για να δίνουν μεγαλύτερο βάρος σε αρνητικά γεγονότα. Μάλιστα, η αρνητική προκατάληψη υποστηρίζεται ότι αποτελεί προϊόν εξέλιξης. Οι πρόγονοί μας, προκειμένου να επιβιώσουν, ήταν σε συνεχόμενη επιφυλακή για την ανίχνευση αρνητικών ερεθισμάτων.

Παρόλο που στις μέρες μας δεν υπάρχουν τέτοιες απειλές γύρω μας (π.χ. να μας επιτεθεί ένα άγριο ζώο), τα δεδομένα δείχνουν ότι η αρνητική προκατάληψη τείνει να επιμένει, προκαλώντας μεγάλη ποικιλία επιπτώσεων στο πώς σκέφτονται, ανταποκρίνονται, και αισθάνονται οι άνθρωποι. Ενδιαφέρον μάλιστα είναι να σημειωθεί ότι η τάση για αρνητικότητα φαίνεται να εμφανίζεται από τη νηπιακή ηλικία. Βέβαια, δεν πρέπει να παραλείψουμε και την επίδραση του περιβάλλοντος στη ενίσχυση ή την μείωση εμφάνισης της προκατάληψης αρνητικότητας, καθώς το φαινόμενο αυτό διαθέτει τόσο γενετικό-βιολογικό, όσο και περιβαλλοντικό-κοινωνιολογικό υπόβαθρο.

Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία εξηγείται γιατί οι αρνητικές εντυπώσεις είναι τόσο δύσκολο να ξεπεραστούν, και γιατί τα τραύματα μπορούν να έχουν μακροχρόνια επίδραση. Σε καθημερινό επίπεδο, τείνουμε να θυμόμαστε ευκολότερα τα αρνητικά σχόλια και τις προσβολές, αντιδρούμε εντονότερα στα αρνητικά γεγονότα, και τα αφήνουμε να επισκιάζουν τα θετικά.

Σαφώς, αυτό επηρεάζει τόσο της διαπροσωπικές μας σχέσεις, όσο και τις επαγγελματικές, καθώς οδηγεί σε αρνητικούς και δυσλειτουργικούς τρόπους σκέψης, κατανόησης, και διαχείρισης των συναισθημάτων μας. Επίσης, η προκατάληψη αρνητικότητας επηρεάζει και τη διαδικασία λήψης αποφάσεων. Σύμφωνα με τους ερευνητές Kahneman και Tversky, κατά τη διαδικασία λήψης αποφάσεων, οι άνθρωποι δίνουν σταθερά μεγαλύτερη σημασία στις αρνητικές πτυχές ενός γεγονότος από ότι στις θετικές.

Αντιμετώπιση της αρνητικής προκατάληψης

Η διαδικασία διαχείρισης και αντιμετώπισης της αρνητικής προκατάληψης θέλει προσπάθεια, επιμονή, και προσοχή. Σε ένα πρώτο επίπεδο, είναι πολύ βοηθητικό να εντοπίζουμε την αρνητική αυτό-συζήτηση (negative self-talk), όταν αυτή συμβαίνει, και να προσπαθούμε συνειδητά να επικεντρωνόμαστε στα θετικά ερεθίσματα ή πληροφορίες.

Επίσης, ωφέλιμο είναι να καθιερώνεται μία νέα αναζωογονητική δραστηριότητα, η οποία θα μειώσει τις επιπτώσεις της αρνητικής νοοτροπίας και θα μπορεί να μας αποσυμπιέσει από το βεβαρημένο και στρεσογόνο καθημερινό πρόγραμμα, όπως π.χ. μία βόλτα, η ακρόαση μουσικής, ή η ανάγνωση ενός βιβλίου. Τέλος, θα πρέπει να καταβάλλεται συνειδητή προσπάθεια εστίασης της προσοχής σε θετικά ερεθίσματα και γεγονότα, έτσι ώστε σταδιακά αυτή η διαδικασία να αυτοματοποιηθεί και να ενταχθεί στη γκάμα των ασυνείδητων συμπεριφορών του ατόμου.

Μπορούμε να βοηθήσουμε!

Στη σύγχρονη εποχή, οι άνθρωποι γίνονται όλο και πιο αγχωμένοι και πιεσμένοι από τις καθημερινές υποχρεώσεις και τις έγνοιες. Οι μεγάλες και απρόβλεπτες αλλαγές στα επαγγελματικά, τα οικονομικά, τις σχέσεις, και τον καθημερινό τρόπο ζωής, απαιτούν νέους τρόπους διαχείρισης και νέες δεξιότητες, ώστε ο κάθε άνθρωπος να μπορέσει, όχι απλά να επιβιώσει, αλλά να χαμογελάσει, να σχεδιάσει, και να δημιουργήσει!