Ο αρχαίος θεός Πρωτέας ορίζει τις σταδιοδρομίες του σήμερα. 

Γράφει η Ελένη Λεμπιδάκη – Σύμβουλος Σχολικού & Επαγγελματικού Προσανατολισμού

Εισαγωγή

Στον ταχέως εξελισσόμενο κόσμο μας, τα παραδοσιακά όρια που κάποτε περιόριζαν τη σταδιοδρομία σε συγκεκριμένους κλάδους και τίτλους εφ’ όρου ζωής, γίνονται όλο και πιο διαπερατά. Καθώς οι τεχνολογικές εξελίξεις συνεχίζουν να αναδιαμορφώνουν την κοινωνία και την οικονομία, έχουν αναδυθεί νέες επαγγελματικές διαδρομές, οι οποίες προσφέρουν στα άτομα πρωτοφανείς ευκαιρίες να εξερευνήσουν αχαρτογράφητα επαγγελματικά εδάφη. Πέρα όμως από τα νέα επαγγέλματα που υπερβαίνουν τα συμβατικά πρότυπα και αγκαλιάζουν την καινοτομία και την ευελιξία, μιλάμε και για νέες μορφές σταδιοδρομίας.

Πρωτεϊκή σταδιοδρομία

Αφήνοντας πίσω στο χρόνο τη γραμμική, παραδοσιακή σταδιοδρομία, συναντάμε μοντέλα σταδιοδρομίας που δίνουν τη δυνατότητα κινητικότητας και μιας δυναμικής που ταιριάζει στις πεποιθήσεις και τις ανάγκες του σύγχρονου εργαζόμενου.

Μία από τις σταδιοδρομίες του σήμερα είναι η πρωτεϊκή (protean career) ή αλλιώς ευμετάβολη σταδιοδρομία (Αργυροπούλου, 2016). Με βάση τον Hall ο οποίος εισήγαγε αυτόν το όρο, πρωτεϊκή, είναι η σταδιοδρομία που καθοδηγείται από το άτομο και επαναπροσδιορίζεται από αυτό, καθώς επέρχονται αλλαγές στο ίδιο και στο περιβάλλον του. Ο όρος αυτός προέρχεται από την ελληνική μυθολογία και τον θαλάσσιο Θεό Πρωτέα, ο οποίος μπορούσε να αλλάζει μορφή κατά βούληση.

Σύμφωνα με έρευνες, η πρωτεϊκή (protean) στάση σταδιοδρομίας θεωρείται σημαντικός καθοριστικός παράγοντας της επαγγελματικής επιτυχίας στη σύγχρονη εποχή (Vos & Soens, 2008 & Sultana & Malik, 2019). Εν προκειμένω η έννοια της επιτυχίας είναι υποκειμενική, νοείται κυρίως ως η ψυχολογική επιτυχία, το αίσθημα υπερηφάνειας και προσωπικής ολοκλήρωσης που προέρχεται από την επίτευξη ενός στόχου και είναι σε πλήρη αντίθεση με την επιτυχία υπό το παλιό συμβόλαιο καριέρας, όπου ο στόχος ήταν η αναρρίχηση σε βαθμίδα και η απόκτηση χρημάτων (αντικειμενικά κριτήρια). Ένας πρωτεϊκός εργαζόμενος λοιπόν, ανεξάρτητα από τον οργανισμό που εργάζεται, θα επιλέξει επάγγελμα με βάση τις αξίες της ελευθερίας και της ανάπτυξης.

Διαφορές Πρωτεϊκής-Παραδοσιακής Καριέρας. Πηγή: Hall, 2004.

Καλειδοσκοπική καριέρα

Αντιστοίχως στον τρέχοντα αιώνα επικρατεί μια ακόμα μορφή καριέρας, η καλειδοσκοπική (kaleidoscope career). Το μοντέλο αυτό αναπτύχθηκε από τους Mainiero και Sullivan το 2006. Το καλειδοσκόπιο, με τη μεταφορική του έννοια, χρησιμοποιείται για να περιγράψει τον τρόπο με τον οποίο η καριέρα ενός ατόμου μεταβάλλεται ως απάντηση στις εναλλασσόμενες ανάγκες και ισορροπίες της ζωής. Όπως ένα καλειδοσκόπιο παράγει μεταβαλλόμενα μοτίβα όταν περιστρέφεται, έτσι τα άτομα αλλάζουν το μοτίβο της σταδιοδρομίας τους, περιστρέφοντας τις ποικίλες πτυχές της ζωής τους για να οργανώσουν τους ρόλους και τις σχέσεις μεταξύ εργασίας και μη. Τα άτομα εξετάζουν τις διαθέσιμες επιλογές για να προσαρμοστούν όσο το δυνατό καλύτερα στις διάφορες εργασιακές απαιτήσεις, περιορισμούς και ευκαιρίες, δεδομένων των προσωπικών τους αξιών και ενδιαφερόντων.

Πως επηρεάζονται οι επαγγελματικές αποφάσεις;

Καθώς αλλάζουν οι ατομικές ανάγκες και τα ενδιαφέροντα, τρεις παράμετροι είναι αυτές που επηρεάζουν τις επαγγελματικές αποφάσεις. Κατ’ αρχάς η αυθεντικότητα, η οποία ορίζεται ως η αλήθεια προς τον εαυτό και οδηγεί στην αναζήτηση αξιών μέσα από την εργασία. Ο δεύτερος φακός του καλειδοσκοπίου είναι η ισορροπία και αφορά την ανάγκη εξισορρόπησης εργασιακής και προσωπικής ζωής. Τέλος η πρόκληση που αναφέρεται στην επιθυμία για αυτονομία, υπευθυνότητα, καθώς και έντονο ενδιαφέρον για μάθηση και ανάπτυξη.

Αξίζει να σημειωθεί πως αυτές οι νέες οδοί απαιτούν κάποιες δεξιότητες για να ευδοκιμήσουν. Οι κυριότερες είναι: αυτοαναστοχασμός, προσαρμοστικότητα, συνεχής μάθηση, δικτύωση και ανθεκτικότητα.

Οι νέες μορφές σταδιοδρομίας

Οι νέες μορφές σταδιοδρομίας παρουσιάζουν συναρπαστικές δυνατότητες για τους σημερινούς επαγγελματίες. Η αποδοχή της αλλαγής, η προώθηση της προσωπικής ανάπτυξης και η επιδίωξη ποικίλων ευκαιριών μπορούν να οδηγήσουν σε πιο ικανοποιητικές και εμπλουτισμένες διαδρομές καριέρας. Ενισχύοντας τα άτομα να αναλάβουν την ευθύνη της σταδιοδρομίας τους και να αγκαλιάσουν τη μοναδική τους πορεία, αυτά τα εξελισσόμενα μοντέλα σταδιοδρομίας προσφέρουν τη δυνατότητα να ξεκλειδώσουν νέα επίπεδα επαγγελματικής και προσωπικής ολοκλήρωσης.

Βιβλιογραφία

Αργυροπούλου, Κ. (2016). Η λήψη επαγγελματικών αποφάσεων στη διαχείριση της σταδιοδρομίας: Νέες θεωρητικές προσεγγίσεις και μέθοδοι συμβουλευτικής παρέμβασης. Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού, 108, 26-36.

Hall, D. T. (1996). Protean careers of the 21st century. Academy of management perspectives, 10(4), 8-16.

Hall, D. T. (2004). The protean career: A quarter-century journey. Journal of vocational behavior, 65(1), 1-13.

Mainiero, L. A., & Sullivan, S. E. (2005). Kaleidoscope careers: An alternate explanation for the “opt-out “revolution. Academy of Management Perspectives, 19(1), 106-123.

Sullivan, S. E., & Baruch, Y. (2009). Advances in career theory and research: A critical review and agenda for future exploration. Journal of management, 35(6), 1542-1571.

Sultana, R., & Malik, O. F. (2019). Is protean career attitude beneficial for both employees and organizations? Investigating the mediating effects of knowing career competencies. Frontiers in psychology, 10, 1284.

Vos, Ans & Soens, Nele. (2008). Protean attitude and career success: The mediating role of self-management. Journal of Vocational Behavior. 73. 449-456. 10.1016/j.jvb.2008.08.007.

ΜΑΘΕ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ:

Πώς η λήψη απόφασης σπουδών στην εφηβεία θα οδηγήσει μελλοντικά σε μια ικανοποιητική (εργασιακή) ζωή;

Πώς επηρεάζει ο χαρακτήρας την απόδοση στην εργασία;

Πώς ορίζει η τεχνητή νοημοσύνη την προσωπικότητα;